Podkas

Afl. 7 Aan het eind 

Onze opa een RMS-voorman? Stond hij op een dodenlijst? Op de vlucht voor een naderende oorlog? Nee toch? 

In de zevende - en laatste reguliere - aflevering van ‘Podkas van mijn Opa’ gaat het in meerdere opzichten over het eind. Omlijst door Tamar’s lied ‘Aan het Eind’, dat ze schreef aan het eind van Groningen. Met haar voeten in klei, net als Ede Staal. Voor Joost kwam het lied symbool te staan voor het einde van een tijdperk. 

We spreken over de periode na de Tweede Wereldoorlog tot 1962, waarin onze opa vanuit Merauke contact onderhield met RMS-minister en latere president in ballingschap Manusama. Ze correspondeerden over het wel en wee van RMS-missies, maar ook gewoon over voetbaluitslagen. Dit alles ten tijde van oplopende spanningen rondom het lot van Nieuw-Guinea, een politiek spel waarin uiteenlopende koloniale belangen speelden, met infiltraties door parachutisten van Soekarno’s leger en twijfel over wie wel of niet naar Nederland mocht vluchten - of moeten we evacueren zeggen? 

En uitgerekend in de periode dat de Verenigde Staten het initiatief in deze kwestie naar zich toetrok en de Nederlandse inzet veranderde in een onafhankelijk Papua, raakte de zoon van de rijke Rockefeller vermist in de binnenlanden van Nieuw-Guinea. Ontvoerd door koppensnellers? Opgegeten zelfs? Rockefeller senior, gouverneur van New York en latere vice-president van de VS, reisde voor de grootscheepse zoektocht hoogstpersoonlijk af naar Merauke, een slaperig stadje dat plotseling veranderde in het middelpunt van de wereldpers. Het betekende voor onze opa onafgebroken doorwerken op het postkantoor om de stroom aan telegrafieverkeer in goede banen te leiden.

De roerige tijden eindigden plotseling met het vertrek van vele gezinnen, waaronder onze familie. Onze vader had als tienjarige geen idee van wat er gebeurde. De dreiging werd te groot en Nederland trok aan het kortste eind. Het betekende het einde van de laatste Nederlandse kolonie in de Oost. Onze opa richtte zijn huis in als kantoor om alle documentatie voor het vertrek van de achtergebleven Molukkers tijdig in orde te maken. In de kas lezen we uit persoonlijke brieven en horen we de morsecode van de telegram die hij op 12 september 1962 ontving: Uw gezin vertrekt morgenmiddag via zuidroute nederlandswaarts - stop.

Muziek: T A M A R - Aan het Eind

Afl.6 Beetje manisé

De zesde aflevering van ‘Podkas van mijn Opa’ gaat over wat ons verbindt: muziek. Het begint met ons bezoek aan de Molukse avond op de Pasar Malam in Groningen. Wat we er leuk aan vinden, maar ook wat zo vreemd is aan melancholische Molukse liedjes midden in een ijshal. En altijd weer dat woordje ‘manisé’, het meest Molukse woord dat we kennen.

Tamar doet een poging het Molukse gitaarslagje uit te leggen en Joost vertelt over die keer dat onze opa op de vlucht geslagen Australische soldaten tijdens de oorlog amuseerde met zijn gitaar op het ‘grootste feest dat ze ooit in hun leven hadden meegemaakt’. En over de rondtour voor militairen in Nieuw-Guinea van bekende Nederlandse artiesten, waardoor onze vader als kind The Blue Diamonds zag optreden in de kazerne van het verre Merauke.

We herinneren onze duetten van vroeger met liedjes van Acda en de Munnik, doen een bijzondere ontdekking over het Tantelied van Tamar en zien een een dikke spin in de kas. Op het eind komt een mondharmonica uit een binnenzak tevoorschijn, dopen we Marco Borsato tot ‘de manisé van Nederland’ en vragen we onze vader wat dat woord nou eigenlijk betekent.

Muziek: T A M A R - Nooit Te Weinig Tijd Voor Een Liedje 
Fragmenten:  Cor Tetelepta - Manise Manise / Acda en de Munnik - Als Je Me Morgen Ziet

Afl. 5 Geloof het of niet

Na een flinke winterdip - zou het met onze achtergrond te maken hebben? - duiken we weer in de kas en openen we het gesprek met een gebed. Want ja, zo deden we dat vroeger ook. Voor Joost werd dat al gauw een gimmick, voor Tamar was het tot voor kort menens. In onze Nederlandse familie was het Christelijke geloof alomtegenwoordig, maar ook onze Molukse opa ging ‘s zondags naar de kerk. Hoe zat dat eigenlijk? En moest hij daarvoor zijn spirituele gebruiken opzij zetten?

Zo hebben we allemaal onze heiligdommen, tradities en overtuigingen. Net zoals in the middle of nowhere van Nederlands Nieuw-Guinea, waar opa op jonge leeftijd kwam te werken tussen rivaliserende papoeastammen. Het koppensnellen zat voor hen vol poëzie, buitenstaanders vonden het een vreselijk barbaars gebruik. Het Nederlands-Indische gouvernement deed er alles aan om de stammen te ‘pacificeren’.

Joost begrijpt er niks van waarom missionarissen naar deze afgelegen en onbekende oerwouden trokken om het woord van God te verspreiden; Tamar weet uit eigen ervaring waar deze ijver vandaan komt.

We spreken over de heilige waterbron van onze familie op het eilandje Nusalaut en over wat vroeger bij ons thuis ‘occult’ werd genoemd: opstijgen tijdens een feestje en de kracht van witte magie. Ook opa’s wonderdrankje van hertenembryo en krokodillenballen komt aan bod, maar onze eigen lofzang is voor het gebruik van de onvolprezen apostrof.

Muziek: T A M A R - Nia

Afl. 4 Aardappels met sambal

Deze week is het precies zestig jaar geleden dat vrouwen en kinderen eerst vanuit Nederlands Nieuw-Guinea naar Nederland kwamen. Met haar mysterieuze voorkomen stapte onze oma met zeven kleine kinderen aan boord op het vliegveld in Merauke. Een week later kwamen ze aan in Nederland en kregen ze tijdelijk onderdak in een pension in Zeist. Onze opa zou pas enkele weken later volgen, na de overdracht van Nederlands Nieuw-Guinea aan eerst de Verenigde Naties en daarna Indonesië.

In deze vierde aflevering van de Podkas spreken we over hoe het voor onze oma moet zijn geweest om zonder man, maar met zeven kinderen, in Nederland aan te komen. Begeleid door ‘Aardappel’, Tamar’s lied over de hoe onze oma kennis maakte met dit oerhollandse product. 

We hebben het over kruidnagels, kaneel, trassi, kemirinoten, en hoe erg is het om dit niet in de tjobek fijn te wrijven, maar te mixen in een keukenmachine. Over de geuren waar je Joost ‘s nachts voor wakker kan maken en de eenzaamheid die Tamar voelt als ze Indisch kookt.

Hoe ver van huis moet iemand zijn voor aardappels met sambal? Dit keer is het een klein beetje de ‘Podkas van mijn Oma’. Een ode aan eten en aan haar, Thérese Carolina Tanasale-Renoult.

Muziek: T A M A R - Aardappel

Afl. 3 Gaan voor je verlangen

Wat als je alleen jezelf hoort zwijgen, om geschreeuw te overstemmen? Wat gebeurt er als je een tegel licht in je eigen familie?

De derde aflevering van ‘Podkas van mijn Opa’ nemen we op in de ochtend en begint met een Vroege Vogels-scène. We geven een inkijkje in waarom we onze zoektocht zijn begonnen. Als we praten over het leven van onze opa, ontkomen we er niet aan ook te praten over onszelf.

We spreken over hoe bevrijdend het is om te gaan voor je verlangen, maar ook over de onvermijdelijke obstakels waar je dan tegenaan loopt. Bijvoorbeeld in de liefde en op het werk.

We spreken over hoe de dood van onze moeder ruimte gaf aan onze Molukse kant, over de relatie met onze vader en de oorlogstrauma’s van onze opa. Zweeg hij over de ongekende slachtingen die hij zag en de martelingen die hij doorstond of juist niet? En over het verlies van zijn eerste vrouw - met zo’n prachtige naam - en hun kindje.

Ook gaat het over de goedmakingsreis door Japan die Tamar als 17-jarige maakte, op uitnodiging van de Japanse overheid. De aflevering wordt begeleid door haar nummer ‘Langzaamaan’, dat voor Joost symbool stond voor de periode waarin tak-tak-tak-tak - alles op zijn plaats viel.

Een openhartige aflevering, waarin Joost op het eind nog even achter de piano kruipt.

Muziek: T A M A R - Langzaaamaan

Afl. 2 Schop die Turk neer

In deze tweede aflevering van ‘Podkas van mijn Opa’ spreken we in een zomerhete kas over hoe weinig wij met discriminatie te maken hebben gehad. Hoewel bepaalde gebeurtenissen ons wel zijn bijgebleven, deden ze destijds weinig met ons. Hoe kijken we daar nu terug?

Onze deelname aan ‘Over de Streep’ van VERS, het jongerenpanel van Forum Groningen, zette ons aan het denken.Tamar blijkt vooral baat te hebben gehad bij zich vooral exotisch voor te doen, terwijl Joost zich juist zo Nederlands mogelijk presenteerde. Hij vindt schaatsen leuk, terwijl Tamar er juist een hekel aan heeft.

Joost vertelt dat hij door zijn zoektocht naar het verleden van onze opa inmiddels begrijpt waarom onze Molukse familie altijd al Nederlands-georiënteerd is geweest. Dit vindt zijn oorsprong in de VOC-tijd. Toch?

Deze aflevering gaat vooral over het grijze gebied, daar waar moeilijk woorden voor te vinden zijn, de soms impliciete erfenis van een koloniaal verleden die nog voelbaar is. En over waar dat ons dan laat, met net zo goed Nederlandse roots. Profiteren wij er niet vooral van?

Aan het eind van de aflevering vragen we aan onze vader of hij wel eens gediscrimineerd is en of hij één of twee bapao’s in huis heeft.

Muziek: T A M A R & TESSA - Rechtop

Afl. 1 Zal ik het even spellen?

Wij hebben een Nederlandse moeder en een Molukse vader. Maar we voelden ons altijd gewoon Nederlands. De laatste tijd komen we erachter dat onze afkomst ons meer beïnvloedt dan we dachten. Tamar maakt er liedjes over, haar broertje Joost schrijft een boek.

In deze eerste aflevering van ‘Podkas van mijn Opa’ spreken we in de kas over hoe je onze achternaam spelt en uitspreekt. Ook gaat het over hoe we ons verhouden tot de Molukse gemeenschap in Nederland. Joost voelde ongemak bij zijn bezoek aan de Molukse wijk in Moordrecht, Tamar kreeg commentaar op haar lied ‘Ik Weet Niet Wat De Tantes Zingen’ waarbij ze vragen stelt over haar Moluks-zijn. 

In dit soort situaties ervaren wij hoe Nederlands we ons voelen. Zou dat komen omdat onze familie vanuit Nieuw-Guinea naar Nederland kwam, niet in de Molukse woonoorden en wijken heeft gewoond en onze opa nooit KNIL-militair is geweest? 

Aan het eind van de aflevering vragen we nog wat na bij onze vader. En eten we een bapao.

Muziek: T A M A R - Ik Weet Niet Wat De Tantes Zingen